‘Hoe beweegt uw paard is het eerste boek van de Britse Gillian Higgins die nu vooral bekend is door haar (anatomische) schilderkunsten op echte paarden om te laten zien hoe het er nou eigenlijk uitziet daarbinnen. Dit boek gaat voornamelijk over de botten, spieren, pezen en ligamenten en hun relatie en rol in de beweging van het paard. Als laatste worden een aantal tips gegeven om je paard zo happy, gezond en fit mogelijk te houden.
Ik zag dit boek bij Epplejeck staan toen ik net ‘Het paard in beweging’ van Sara Wyche had gelezen een paar jaar geleden. Mijn interesse in anatomie en biomechanica was gewekt en ik wilde graag meer leren. Het boek is heel helder opgebouwd. Het is, zoals op de voorkant staat, een visuele hulp voor meer welzijn en betere prestaties. Dat schept bij mij de verwachting dat er veel plaatjes en tips in zullen staan.
Wat wordt er behandeld?
Het eerste deel van het boek gaat puur over anatomie. Je leert o.a. over botten, gewrichten, de bouw van spieren, fascia, pezen en banden, alles over de inhoud onder de huid van je paard en wat helpt bij beweging. Daarna wordt in detail uitgelegd hoe het spier-skeletstelsel is opgebouwd; van de wervels, de belangrijkste spieren die er omheen liggen tot de pezen, banden en fascie en hun rol.
En hoe ziet dat er uit? De halswervels en de borstwervels liggen niet waar ik in eerste instantie dacht. De halswervels zitten namelijk een stuk lager in plaats van bovenin de hals! De schoft wordt gevormd door de doornuitsteeksels van de borstwervels, ook nooit geweten! Het ziet er best vreemd uit op zo’n plaatje. Wij zitten eigenlijk op die uitsteeksels dus als we paardrijden. De doornuitsteeksels van de borstwervels zijn wel de langste, daarna worden ze korter en ligt de ruggengraat een stuk dichter bij waar je hem verwacht.
Bij het lendengebied wordt ook uitgebreid stilgestaan. Dit is het lumbale gebied, ofwel het deel achter het zadel en voor het kruis. Bij veel paarden is dit een probleemgebied. Er zit vaak veel spanning. De overgang tussen de lendenen en het kruis kun je ook voelen. Tussen de laatste lumbale wervel en het kruis voel je een stukje ‘niks’. Dat is dus de lumbo-sacrale overgang. Ook goed om te weten: de uitsteeksels waarvan we vaak denken dat het de heupen van het paard zijn, zijn in werkelijkheid ‘uiteinden’ van het voorste deel van het bekken. Het heupgewricht ligt verder naar achter!
Anatomie in beweging
In het tweede deel van het boek wordt uitgelegd hoe een paard nou eigenlijk beweegt.
Zo wordt er uitgelegd dat spieren voor beweging zorgen door isotonische of isometrische acties te verrichten. Juist…dat dacht ik ook, iso-wat? Wikipedia legt het in ieder geval uit als dynamische contractie (samentrekking) waarbij de spier verkort of verlengt of statische contractie waarbij de lengte van de spier niet veranderd. Dan heet het verkorten van de spier concentrisch en het verlengen ervan excentrisch. Deze twee vormen van isotonische acties zorgen samen voor beweging. De isometrische actie wordt bijvoorbeeld gebruikt terwijl je paard in de trailer staat en zichzelf schrap moet zetten. Het paard beweegt niet, maar moet toch zijn spieren gebruiken.
Na deze dosis taaie theorie volgen weer wat kleurrijk beschilderde paarden waarop de dorsale (de strekspieren makkelijk gezegd) en de ventrale (buigspieren) spierketen staan. Zo horen de hamstrings en de bilspieren bij de strekspieren en dus de dorsale keten. De buikspieren, borstspieren en de heupbuigers vormen de buigspieren en daarmee de ventrale keten. Beide ketens werken samen en zijn noodzakelijk voor correcte beweging.
Ook interessant om te lezen rijtechnisch gezien, is waar en hoe het paard kan buigen in de ruggengraat. Voor de meeste mensen is het wel duidelijk denk ik dat de hals het meest flexibele deel is. Het deel van de rug waar wij op zitten buigt bijna niet en het lumbale gedeelte zelfs helemaal niet. Nu je dit weet kun je je voorstellen hoe moeilijk je gelijkmatige buiging door het hele lichaam voor elkaar krijgt! De hals buigt gemakkelijk en dus al snel te veel ten opzichte van de rest. Gelukkig kunnen de spieren het paard een handje helpen samen met zijn schouder, ribben en het naar binnen of naar buiten plaatsen van de benen. Denk maar eens aan het ondertreden van het binnenachterbeen op een volte.
Praktijkproblemen
Nog een interessant stukje gaat over de hoofd-halshouding, nu dan eindelijk een anatomisch argument tegen rijden met te veel spanning en incorrecte halshoudingen. Zo zie zie je vaak paarden lopen met hun hoofd in een knappe krul terwijl de activiteit van de beweging en ontspanning ver te zoeken zijn. Die paarden worden vaak te veel op de hand gereden, knikken af op de tweede of derde halswervel, hebben veel spanning en kunnen hun rug niet goed gebruiken. Als die mensen meer zouden weten van de biomechanica en wat een dergelijke manier van rijden voor invloed heeft, dan zouden ze het vast anders doen!
Het gedeelte over veel voorkomende problemen is ook erg nuttig, van spierproblemen tot rugklachten en vervolgens hoe je de problemen op kunt lossen en, nog liever, kunt voorkomen! Het ontstaan van spierproblemen kan helaas ook onbedoeld door overenthousiaste ruiters, en ook paarden, worden veroorzaakt. Denk bijvoorbeeld aan weinig of geen warming-up of cooling down, overvragen van jonge dieren of onbalans van de ruiter. Reden te meer om je in ieder geval enigszins te verdiepen in je paard en ook aan je zelf te werken!
Zelf aan de slag!
Dan de oefeningen waarmee ik met Janine begonnen ben om haar sterker en leniger te maken: Pilates voor paarden :D. De oefeningen zijn niet alleen goed voor lijf en leden, ook de lachspieren worden goed aan het werk gezet ;). Vooral de oefening waar ze met haar hoofd tussen haar voorbenen een wortel moet pakken heeft al menig hilarisch fotomoment opgeleverd. Janine wordt namelijk bloedfanatiek als er wortels in het spel zijn en vouwt zich zo dubbel als nodig is om de felbegeerde oranje versnapering te bemachtigen.
De oefeningen over de balken hebben we veel gedaan om de souplesse en flexibiliteit te verbeteren. Ook de coördinatie en het lichaamsbewustzijn van je paard wordt hierdoor vergroot! Dat is handig voor paarden die niet weten dat ze achter hun oren ook nog bestaan en met enige regelmaat mensen pletten tegen staldeuren of onelegant hoeven op jouw voeten neerplanten. ‘Spinnen’ is tegenwoordig één van Janine d’r favoriete oefeningen. Het is een hele goede oefening om je paard soepeler te maken en de beenspieren aan de binnenkant van het achterbeen te trainen, die ook gebruikt worden met zijgangen.
Met de massagetechnieken ben ik nog niet zo ver. Daarvoor wil ik eigenlijk nog een cursus doen zodat ik toch wat beter weet waar ik mee bezig ben ;).
Hoewel alle termen duidelijk uitgelegd worden, heb ik het boek wel een paar keer moeten lezen voor ik alles helder had én kon onthouden. Nu heb ik ook een plaatje in m’n hoofd van een kleurrijk geschilderd paard en kan ik de meeste belangrijke spieren zo aanwijzen. Voor ik dit boek las, had ik nog nooit van ligamenten gehoord, terwijl ze toch aardig belangrijk zijn!
Al met al heb ik ontzettend veel geleerd van dit boek en heeft het me geïnspireerd om verder te leren. Na dit boek heb ik Gillian’s boek ‘Pilates voor paarden’ en ‘Anatomie van het sportpaard’ ook nog erbij, gekregen van paardenvriendinnetjes. Inmiddels zitten de pilatesoefeningen al in mijn standaardroutine en ben ik me tijdens het trainen meer bewust van welke spieren ik train en waar ik op moet letten. Mijn eindoordeel voor dit boek: een 8!
